Հայաստանի Անվտանգութեան խորհրդի քարտուղար Արմէն Գրիգորեանը, որն անխոնջ աշխատում է Արցախի վերջնական կապիտուլյացիայի և Հայաստանի թուրքացման համար, Լոնդոնում դեկտեմբերի 12-ին հանդիպել է բրիտանական հետախուզական գործակալութեան (MI6) ղեկավար Ռիչարդ Մուրի հետ, յայտնում է panorama․am-ը յղում անելով Golos Armenii թերթին:
Ինչ վերաբերում է ՀՀ անվտանգութեան վարչութեան մամուլի ծառայութեանը, ապա վերջինս բաւարարել է նշել, որ պարոն Գրիգորեանի լոնդոնեան հանդիպումները նուիրուած են եղել «անվտանգութեան ոլորտում ապագայ համագործակցութեանը վերաբերող հարցերին»։ Յիշեցնենք, որ հենց դեկտեմբերի 12-ին փակուեց Արցախի «կեանքի ճանապարհը»՝ «Բերձորի միջանցքը», որը յայտնի է որպէս «Լաչինի միջանցք»՝ «բնապահպանութեան ակտիվիստներ» ներկայացնող անձանց կողմից, որոնք ֆինանսաւորում են Ադրբեջանի Հանրապետութեան կառավարութեան կողմից։
Դեկտեմբերի 16-ին՝ չորս օր անց, Մուրը յանկարծակի ժամանեց Երևան և հանդիպում ունեցաւ Նիկոլ Փաշինեանի հետ։ Պաշտօնական հաշուետուութիւնն պարզապէս անբովանդակ է: Հաղորդւում է, որ Փաշինեանը և Մուրը քննարկել են «Հարաւային Կովկասում ընթացող գործընթացը», ինչպէս նաև «տարածաշրջանային և միջազգային անվտանգութեանն առնչուող թեմաներ»։ Պարոն Մուրի այցը բազմաթիւ հարցեր առաջացրեց հայ փորձագիտական հանրութեան շրջանում, քանի որ նա ոչ միայն արտաքին հետախուզական ծառայութիւնների ղեկավարն է, աւանդաբար թշնամաբար տրամադրուած Հայաստանի և հայ ժողովրդի նկատմամբ, այլեւ նրան բնութագրում են որպէս Թուրքիայի ակտիվ լոբբիստ:
Այս համատեքստում կան նաև այլ կարևոր ասպեկտներ, որոնք յատկապէս կապուած են Միացեալ Թագաւորութեան հետ։ Մասնաւորապէս, օրերս հաղորդուել էր, որ Կաշենի հանքավայրը Ալիևը վաճառել է բրիտանական ընկերութեանը։ Այսպես, ըստ Սիվիլնեթի, յուլիսին Ադրբեջանի կառավարութիւնը բրիտանական Anglo Asian Mining ընկերութեան հետ 3 միլիարդ դոլար արժողութեամբ գործարք է կնքել, որը ներառում է Արցախի Մարտակերտի շրջանում գտնուող Կաշենի պղնձամոլիբդենային հանքավայրը։
Իհարկէ, Ռիչարդ Մուրի այցը Հայաստան լաւ բան չի խոստանում։ Ոչ այն պատճառով, որ նա բրիտանացի է, և բրիտանացիներն աւանդաբար վերահսկում են Ադրբեջանը և նրա եկամուտները: Ոչ այն պատճառով, որ Բաքուն վաճառել է բրիտանական ընկերութեանը Լեռնային Ղարաբաղում գտնուող հանքերը, որոնց սեփականութիւնը չի եղել: Ոչ այն պատճառով, որ Մուրը լաւ համայարաբերութիւնի մէջ է Էրդողանի հետ: Նոյնիսկ այն պատճառով, որ Բրիտանիան չյայտարարած պատերազմ է մղում Ռուսաստանի դէմ, որի խաղաղապահներն ապահովում են Արցախի անվտանգութիւնը։ Բայց պարզապէս այն պատճառով, որ նման կերպարների այցելելը ցոյց է տալիս, որ մեր շուրջը լուրջ իրողութիւններ են տեղի ունենում, գրում է golosarmenii.am-ը։
Իսկ երբ շախմատի տախտակի վրայ աշխարհաքաղաքական խաղերի համատեքստում նման կեղծիքներ են տեղի ունենում, շախմատային տերմինաբանութեամբ՝ աւելի թոյլ խաղացո՛ղն է, աւելի թոյլ դիրք ունեցո՛ղը և սխալ արքան ունեցո՛ղն է, որն ամենամեծ կորուստներն է կրում։
Բաքվի լրատվամիջոցներըք հատիկ-հատիկ, յայտնել են, որ ընկերութիւնը դիմել է միջազգային դատարան՝ բողոքելու Կաշենի հանքավայր մուտք գործելու բացակայութիւնից, սակայն այդ մասին դեռ ոչինչ չի հաստատուել։ Մուրի այցը կապ ունի՞ հանքի շուրջ ստեղծուած իրավիճակի հետ։ Տրամաբանական կլիներ ենթադրել, որ սա պարոն Փաշինեանի հետ իր քննարկուած թեմաներից մեկն էր, բայց միայն մէկը, և ո՛չ հիմնականը, քանի որ Մեծ Բրիտանիային պէս մեծ երկրի արտաքին հետախուզութեան ղեկավարի յանկարծակի այցը քիչ կարևորութիւն ունեցող երկիր դժուար թէ դրդուած լիներ միայն այս հարցով: Յատկապէս, որ հետախուզական գերատեսչութիւնների ղեկավարներն առանձնապէս չեն ձգտում ճանապարհորդել՝ հասկանալի պատճառներով նախընտրելով գործել շատ զուսպ կերպով։ Մուրը, անշուշտ, անձամբ չէ, որ կքննարկեր «միջազգային անվտանգութեան» հարցերը Փաշինեանի հետ, գրում է panorama.am-ը։
Ո՞վ է այս առումով մեր տարածաշրջանի անվիճելի առաջատարը։ Ակնյայտ է: Բայց և աւելին… CIA տնօրէն Ուիլյամ Բերնսի այցը Հայաստան անցեալ տարուայ յուլիսին մեր յիշողութիւններում դեռ թարմ է մնացել: Միաժամանակ այնտեղ է գնացել ՌԴ FSB տնօրէնը։ Նոյն ամսին եկաւ Իրանի անվտանգութեան խորհրդի քարտուղարը։ Մինչդեռ Փաշինեանը բոլորին մեծն ուրախութեամբ ընդունեց։ Իսկ յաջորդ ամիս՝ օգոստոսին, կորցրեցինք Բերձորը, Ախավնոն, Սուսը։ Եւս յաջորդ ամիս թշնամին գտնուում էր Ջերմուկի մօտ գտնուող բարձունքներում։
Իսկ հիմա՞։ Այս անգամ «Լաչինի միջանցքի» շրջափակումն է։ Այո, ռուսական խաղաղապահ զորախումբն ի վիճակի է մատակարարել անհրաժեշտ հումանիտար պաշարները, բայց յետո՞յ։ Բաքուն լի է Արցախից էլի ինչ-որ բան պոկելու ոգեւորութեամբ է տոգորուած։ Ինչպէս ասում է Արցախի Հանրապետութեան պետնախարար Ռուբեն Վարդանեանը, իրենք կիրառում են «սալյամի» մարտավարութիւնը, այսինքն՝ մտադիր են Արցախը կտրել, բայց քիչ-քիչ, բարակ-բարակ․․․ Առայժմ թիրախավորում են Կաշենի և Դրմբոնի հանքերը, գրում է golosarmenii.am-ը։ «Սալյամի կտրելը» արտայայտութիւնը կիրառւում է մի շարք բազմաթիւ փոքր գործողությունների՝ հաւաքական առումով, որոնք յաճախ կատարուում են գաղտնիաբար, ընդ որում բերում են շատ աւելի մեծ գործողութեան կամ արդիւնքի, որոնց որ ակնյայտօրէն դժուար կամ անօրինական կլիներ միանգամից հասնելը:
Պատահականօրէն, մինչ Մուրի այցը, և՛ Ռուբէն Վարդանեանը, և՛ Դաւիթ Բաբաեանը լաւատեսօրէն կանխազգում էին, որ «միջանցքը» շուտով կփակուի։ Ո՞վ կարող էր նրանց նման լաւատեսութիւնն ներշնչել։ Շփումները Լեռնային Ղարաբաղում ռուսական խաղաղապահ զօրախմբի ղեկավարութեան հե՞տ։ Ամենայն հաւանականութեամբ։ Ռուբէն Վարդանեանը նոյնիսկ համաժողովրդական հանրահաւաք է յայտարարել Արցախի մայրաքաղաքում։
Բայց Մուրը եկաւ, և ամեն ինչ սխալ դուրս եկաւ: «Լաչինի միջանցքի» ապաշրջափակման մասին լաւատեսական յայտարարութիւններ այլևս չենք լսում, հանրահաւաքը չեղարկուել է, իսկ Արցախի նախագահ Արայիկ Յարութիւնեանը հանդէս է եկել յայտարարութիւն, որի գլխաւորն այն է, թէ արցախցիները որոշել են ընդունել մարտահրաւէրը՝ պատրաստ դիմագրաւելու, որպէսզի մայր Հայաստանը զիջումների չգնա Արցախի հարցում, և որպէսզի «միջանցքի» հարցը շանտաժի գործիք չդառնայ ռուսական կողմի և խաղաղութեան պահպանման նրա կոնտինգենտի դէմ, գրում է չ-ը։
Մի վերջին դիտողութիւն գրում է panorama.am-ը։ Բրիտանական հետախուզական ծառայությունների ղեկավարը, ով կատուի փափկահունչ անուն ունի, Հայաստան այցի ընթացքում չէր կարող չհասկանալ, որ նման այցը կգրգռեր ռուսական կողմին։ Դա կարող է միայն գրգռուածութիւն առաջացնել: Միգուցէ դրա համար է՞ եկել։
Դժուար թէ Մուրը եկել է Փաշինեանին կարեւոր ուղերձ փոխանցելու, այն պարզ պատճառով, որ բրիտանական գաղտնի ծառայութիւնը Փաշինեանին կարևոր հաղորդագրութիւններ փոխանցելու բազմաթիւ գաղտնի ուղիներ ունի, դրանում կասկած չկայ։ Մուրն ինքնաթիռ նստելու կարիք չունէր։
Ուստի պէտք է հրապարակուի այն ամենը, ինչ կապուած է Հայաստանի դէ ֆակտո ղեկավարի հանդիպմանը մի երկրի ներկայացուցչի հետ, որը միշտ չափազանց բացասական դեր է ունեցել հայ ժողովրդի ճակատագրում։ Այն կրիտիկական վիճակը, որում այսօր յայտնուել են Արցախն ու Հայաստանը, ակնյայտօրէն իրականացուած աշխարհաքաղաքական սցենարի հետևանք, հրատապ պահանջում է, որ կառավարութիւնը պատասխանատուութիւն կրի հանրութեան, առջև՝ որպէս ամբողջութեան և իւրաքանչիւրութիւն քաղաքացու համար գոյութեան հարցում։ Դաւադրութիւն տեսութիւններին կարելի է հաւատալ, թէ ոչ. դա հիմա նշանակութիւն չունի, բայց անհնար է չտեսնել հսկայական վտանգը, որը նոյնիսկ կախուած չէ, այլ դամոկլյան սուրը ցած է նետում Արցախի և Հայաստանի վրայ, գրում է panorama.am-ը։
Խորհրդարանական ընդդիմութիւնը պետ է ամենից առաջ պահանջի, որ Փաշինեանը բացատրի, թէ ինչ է տեղի ունենում, ընդ որում՝ Արմէն Գրիգորեանի և փաստացի վարչապետի ինտենսիվ այցերն ու հանդիպումները այն օրերին, երբ հայ ժողովուրդը կանգնած է իրական մահացու սպառնալիքի առաջ։ Բայց դա նաև հասարակութեան պատասխանատուութիւնն է՝ գոնէ հասարակութեան այն հատուածի, որը գիտակցում է այս վտանգը և փորձում է դիմակայել դրան։
Հիմնական աղբիւրը՝ panorama.am